Badanie nt. atrakcyjności 4 typów kwitnących pól dla 17 gatunków ptaków w okresie jesieni i zimy.
Różnorodność gatunków ptaków i ich liczebność w krajobrazie rolniczym Europy Środkowej i Zachodniej poważnie spadła. W latach 1980-2016 (EBCC & Birdlife International 2020) odnotowano 57% spadek populacji ptaków. Zjawisko zostało powiązane z intensyfikacją rolnictwa w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (ang. Common Agricultural Policy), której celem za pomocą dopłat było zwiększanie obszaru gospodarstw i ich produktywności (Pe'er i inni 2014, Pe'er i inni 2017). Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej realizuje kilka programów rolno-środowiskowych, ale większość z nich jest uważana za nieskuteczne w ograniczaniu spadków populacji ptaków krajobrazu rolniczego. Pola z kwitnącymi gatunkami roślin są jednym z niewielu działań o potencjalnych korzyściach dla bioróżnorodności krajobrazu. Jednak w obecnych przepisach Wspólnej Polityki Rolnej brakuje podstawowych kryteriów dla tego typu działań, a tym samym korzyści tej infrastruktury ekologicznej w zakresie utrzymywania i wzbogacania bioróżnorodności nie są w pełni realizowane. Wcześniejsze badania w tym zakresie dotyczyła przywabiania ptaków krajobrazu rolniczego do różnych typów zasiewów kwitnących pól w sezonie lęgowym. Natomiast wiedza w zakresie wykorzystania takiej infrastruktury ekologicznej poza sezonem lęgowym dla populacji gatunków ptaków krajobrazu jest ograniczona.
Badanie naukowców z Uniwersytetu w Tübingen
Dlatego badacze z Uniwersytetu w Tübingen (Niemcy) porównali atrakcyjność czterech typów kwitnących pól w południowo-zachodnich Niemczech dla 17 gatunków ptaków w okresie jesieni i zimy. Na podstawie obserwacji 75-168 pól na przeanalizowali występowanie ptaków w tych czterech typach kwitnących pól, a także w odniesieniu do struktury roślinności i krajobrazu. Typ kwitnącego pola nie wpływał znacząco na różnorodność gatunkową ptaków, ale wpływał na występowanie niektórych gatunków. Gatunki ptaków z rodziny łuszczakowatych (np. gil, zięba) i sikorowatych (np. sikora bogatka) występowały nieproporcjonalnie obficie na polach w pierwszym roku po wysiewie, natomiast gatunki tj. trznadel, pokląskwa, pojawiały się w późniejszych etapach wegetacji. Większość pól z kwitnącymi gatunkami roślin założonych w ramach programów zazieleniania WPR było zaorywanych między wrześniem, a listopadem w roku wysiewu. Dlatego takie pola nie mają szansy wspierać populacji gatunków ptaków krajobrazu rolniczego czy innych przedstawicieli fauny, szczególnie w trudnym okresie jesieni/zimy dla fauny pola uprawnego. Ptaki na polach dużych o zróżnicowanej strukturze roślinności były liczniejsze. Pola z kwitnącymi gatunkami roślin wzdłuż zadrzewień polnych były atrakcyjne dla gatunków ptaków bytujących w takich ekosystemach zadrzewień, podczas gdy gatunki ptaków charakterystycznych dla krajobrazu rolniczego preferowały pola w otwartym krajobrazie. Programy tj. eko-schematy powinny wspierać również mieszanki nasion wysiewanych późnym latem zamiast wiosną. Ponadto mieszanki powinny zawierać w swym składzie gatunki rośliny, których nasiona będą dostępne dla ptaków do późnej zimy. Obiecującymi gatunkami są kapusta warzywna (Brassica oleracea), pszenżyto, proso. Te gatunki mogłoby mieć udział w mieszance nasion stosowanych na pola kwietne, zamiast bardzo dużego udziału w obecnych mieszankach gatunków tj. facelia, gryka zwyczajna nostrzyk żółty. Rośliny te są stosowanej w mieszankach na pasy kwietne ze względu na swą atrakcyjność jako źródło nektaru dla owadów, ale w rzeczywistości stanowią pożytek tylko dla kilku gatunków owadów zapylających. Zapewnienie pokarmu dla ptaków zimą, których dieta oparta jest na nasionach, mogłoby zapewniać mieszanki na pasy kwietne dedykowane dla ptaków, tj. niektóre programy w Wielkiej Brytanii, czy niektórych landach Niemiec. Autorzy ww. badań zalecają, aby proponowane programy rolno-środowiskowe w ramach nowej WPR zawierały podstawowe kryteria dotyczące standardów przy zakładaniu infrastruktury ekologicznej, tj. pasy kwietne, aby efektywnie wspierać występowanie ptaków związanych z krajobrazem rolniczym także w okresie poza lęgowym. Standardy powinny zawierać zalecenia tj. utrzymywanie takich pól przez okres minimum 2 lat, bardziej zróżnicowane mieszanki gatunków roślin stosowane do wysiewu tych pól, pola powinny być szerokości przekraczającej 12 m lub mieć powierzchnię 0,18 ha, a także lokalne zróżnicowanie rozmieszczenia pól z kwitnącymi gatunkami roślin w stosunku do innych zielonych elementów krajobrazu (np. zadrzewienia śródpolne).
Rieger M.R. i inni 2020. Optimizing flower fields as an effective farmland eco-scheme also during non-breeding. Journal of Applied Ecology. DOI:10.1111/1365-2664.14070
Oryginalny artykuł dostępny jest tutaj.
Pe'er, G., Dicks, L. V., Visconti, P., Arlettaz, R., Báldi, A., Benton, T. G., Collins, S., Dieterich, M., Gregory, R. D., Hartig, F., Henle, K., Hobson, P. R., Kleijn, D., Neumann, R. K., Robijns, T., Schmidt, J., Shwartz, A., Sutherland, W. J., Turbé, A., … Scott, A. V. (2014). EU agricultural reform fails on biodiversity. Science, 344, 1090–1092. https://doi.org/10.1126/science.1253425
Pe'er, G., Lakner, S., Müller, R., Passoni, G., Bontzorlos, V., Clough, D., Moreira, F., Azam, C., Berger, J., & Bezak, P. (2017). Is the CAP Fit for purpose? An evidence based fitness-check assessment. German Centre for Integrative Biodiversity Reserach (iDiv) Halle-Jena-Leipzig.